Ön yargılı olmak, daima zayıf olmak demektir.” S. Johnson
Ön yargı, bir konu veya durum hakkında önceden bir yargıya varmak anlamına gelmektedir. Gerekli bilgi edinmeden ya da araştırma yapmadan, yetersiz, duygusal ve içsel kanıtlara dayandırılarak oluşturulan kalıp yargılardır. İnsanların diğer insanlar ya da gruplar hakkındaki duygu, düşünce ve davranışlarından oluşur. Önceden oluşturulan bir yanlılık vardır. Bu yanlılık olumlu ya da olumsuz olabileceği gibi genellikle olumsuz ve negatif tutumlardan oluştuğu görülmektedir. Ön yargının temelinde abartı ve mantık dışı düşünceler vardır. Ön yargı, doğru düşünmenin önündeki en büyük engeldir diyebiliriz. Ön yargılarımızdan arındığımızda durum veya konuları daha sağlıklı ve objektif bir şekilde algılayıp yorumlayabiliriz.
ÖN YARGILAR NEDEN OLUŞUR?
Ön yargı sonradan öğrenilen bir kavramdır. Bu öğrenme şu yollarla gerçekleşebilir:
Ebeveyn veya yakın çevre etkisi: Başta anne ve babamız olmak üzere diğer ön yargılı insanlarla etkileşim halinde olmak ön yargılarımızın oluşması açısından çok etkilidir. Onların ön yargılarının getirdiği tavır veya düşünceleri benimseyebilir, ön yargılarımızın oluşmasının önünü açmış oluruz.
Kişisel yaşantılarımız veya deneyimlerimiz: Geçmiş yaşantılarımızın da ön yargılarımızın oluşması konusundaki etkisi çok büyüktür. Örneğin bir siyahinin hırsızlık yaptığını gördüğümüzde “tüm siyahiler kötüdür” gibi bir genellememiz ve ön yargımız oluşabilir.
Benzerlikler ve farklılıklar: İnsanlar genel olarak kendilerine benzeyenden hoşlanma, farklı olanı ise olumsuz değerlendirme ve hoşlanmama eğilimi içerisindedirler.
Toplumun etkisi: Ön yargılar daha çok geri kalmış veya gelişmekte olan ülkelerde görülür. Toplumlar geliştikçe ve insanlar bilinçlendikçe ön yargıların oluşmasında etkili olan faktörler azalır.
ÖN YARGILARDAN NASIL KURTULURUZ?
- Öncelikle ön yargılarımızın olduğunu kabul etmeliyiz. Bir sorunu çözmek için atılacak olan ilk adım sorunu kabul etmektir.
- Ön yargılarınızın size herhangi bir yarar veya fayda sağlayıp sağlamadığını sorgulayın. Ön yargılarımız bizi zarar görmekten koruyor gibi gözükse de çoğunlukla sağlıklı ilişkiler kurabilmemizi engellerler.
- Empati yoluyla da ön yargılarımızı azaltabilir ve hatta tamamen kurtulabiliriz. Ön yargı duyduğumuz kişi veya grubun yerine kendimizi koyarsak bu durumun ne kadar zor ve mantık dışı olduğunu anlayabiliriz.
- Kendimizi eleştirmeyi de öğrenmemiz gerekmektedir. İçsel eleştirilerde bulunarak kendi eksikliklerimizi görerek her insanda bir takım eksiklikler olabileceğinin farkına varmış ve kabul etmiş oluruz.
- Farklı türde kitaplar okuyarak ve filmler izlemek de çok önemlidir. Bunlar bize yeni bakış açısı sağlayarak farklı dünyaları tanıma imkanı sunar. Bu sayede bizden farklı olan insanları daha iyi anlayabiliriz, böylece ön yargılarımızı da azaltmış oluruz.
- Ön yargılı olduğumuz kişi veya gruplarla bizzat etkileşim halinde olmak onları daha iyi tanımamıza ve anlamamıza yardımcı olur. Bu etkileşim de ön yargıları azaltmanın en iyi yoludur.
- Kendi başlarına bu problemden kurtulmakta zorluk çeken bireylerin mutlaka bir terapistten destek alması gerekmektedir. Uygulanan en başarılı terapi yöntemlerinden biri de bilişsel davranışçı terapidir. Bu yöntem sayesinde kişiler yanlış veya çarpıtılmış olan düşüncelerini daha sağlıklı düşüncelerle değiştirebilirler, ön yargılarının nedenlerini saptayarak kontrol etmeyi öğrenebilirler.