Kaygı bozuklukları türleri Panik Bozukluk, Genel Anksiyete Bozuklukları, Sosyal Fobi, Spesifik (Özgül) Fobi, Agorafobi’dir. Bu yazımızda belirtilen kaygı türlerinin özelliklerinin üzerinde duracağız.
Kaygı (Anksiyete) Nedir?
Yaşadığımız dönem itibariyle kaygı en sık karşılaştığımız ruhsal problemlerden biridir. Günlük hayatımızın hemen her alanında karşımıza çıkabilecek olan kaygı bozuklukları iş hayatımızdan, aile ve arkadaşlık ilişkilerimize, hatta aldığımız kararlara kadar yaşantımızı etkileyebilmektedir. Peki nedir bu kaygı?
Kaygı, diğer adıyla anksiyete, gelecekte gerçekleşebilecek muhtemel bir tehlikeyle alakalı duyulabilecek genel bir endişe halidir. Bu bozukluk sınav dönemlerinde, ilişki hayatında, iş hayatında, sorumluluk hissettiğimiz herhangi bir durumda karşımıza çıkabilir.
Kaygı türleri Panik Bozukluk, Genel Anksiyete Bozuklukları, Sosyal Fobi, Spesifik (Özgül) Fobi, Agorafobi’dir. Bu yazımızda bir psikolog olarak belirtilen kaygı türlerinin özelliklerini size anlatmak istedim.
- Panik Bozukluğu
Panik bozukluğu, beklenmedik bir anda, genellikle rahatsızlık verici bir durumun sonucu olarak ortaya çıkan panik atakların yaşanması özelliğiyle tanımlanabilir. Beklenmedik bu atakların bir panik bozukluk sayılabilmesi için bir ay içinde en az birkaç kere tekrar meydana gelmesi, tekrar yaşanabileceği ve sonuçlarıyla ilgili yine en az bir aydır endişeleniliyor olunması lazım. Panik bozukluğun belirleyici semptomları arasında terleme, titreme, kalp çarpıntısı ya da kalbin hızlı bir şekilde atması, nefes darlığı, göğüs ağrısı, mide bulantısı ya da karında rahatsızlık hissi, uyuşma ya da karıncalanma hisleri, kontrolünü ve akıl sağlığını yitirme korkusu gibi fiziksel etmenler sayılabilir.
- Agorafobi
Agorafobi en basit tanımıyla “alan korkusu” olarak ifade edilebilen kaybı bozuklukları türleri arasındadır. Bir ya da birden fazla panik atak yaşanması durumunda ortaya çıkabilen bir rahatsızlıktır. Agorafobi mağdurları sokaklardan, alışveriş merkezlerinden, evin dışına çıkmaktan, yürüyen merdivenlerden, otobüslerden, köprülerden, asansörlerden, evde yalnız olmaktan ve benzeri daha birçok ortamdan/konudan korku duyarlar. Bu zıt görünüşlü korkuların temelindeki ortak payda ise başına kötü bir durum gelmesi durumunda kaçmanın zor veya utanç verici olabileceği yerlerde bulunmanın ya da panik atak yaşanması durumunda yardım alamama olasılığının olduğu bir yerde bulunmanın kaygı yaratmasıdır.
- Yaygın (Genel) Kaygı Bozukluğu
Yaşamın birçok farklı yönüyle ilgili sürekli, aşırı ve mantıksız bir kaygı duyma durumudur. Kişilerde genel bir huzursuzluk ve tedirginlik hakimdir. Kaygı duyulan konu aile, iş, para gibi konularla ilişkili olabildiği gibi küçük olaylardan kaynaklı da olabilir. Yaygın Kaygı Bozukluğu olan kişiler sıklıkla çevredeki muhtemel tehlikelere karşı tedbirli olmaya çalışırlar. Kontrol etme, sevilen birini sürekli arayarak güvende olduğunu denetleme gibi davranışlar da bu bozukluğun belirtilerine işaretçi olabilir. Bahsedilen bu davranışlar en az 6 ay boyunca devam ediyor olmalıdır. Yaygın kaygı bozukluğunun belirleyici semptomları olarak huzursuzluk yada heyecan duygusu, kolayca bitkin düşme, konsantrasyon güçlüğü, sinirlilik, kaslarda gerginlik, uyku sorunları söylenebilir.
- Spesifik (Özgül) Fobi
Belirli bazı nesnelere veya uyaranlara karşı duyulan aşırı, sürekli ve mantıksız korkular olarak tanımlanan özgül fobi de kaybı bozuklukları türleri arasındadır. Spesifik fobilerin 5 alt tipi vardır: (1) Hayvan (örneğin yılan, örümcek, böcek, kuş vb.), (2) Doğal Çevre (örneğin fırtınalar, yüksek yerler, su), (3) Kan-İğne-Yara (örneğin kan ya da yara görme, enjeksiyon), (4) Durumsal (örneğin toplu taşıma, tüneller, köprüler, asansörler, uçak, kapalı alanlar), (5) Diğer (örneğin nefessiz kalma, kusma, yutkunma, mekan fobisi).
- Sosyal Fobi
Sosyal anksiyete en basit tabiriyle başka insanlar tarafından olumsuz olarak değerlendirilme ve yargılanma kaygısı olarak tanımlanabilir. Bu düşünce şekli kişide yetersizlik, aşağılık, utanç gibi duygulara sebep olup uzun vadede depresyona davetiye çıkarabilir. Eğer kişi sosyal ortamlarda gergin ve huzursuz hissedip tek başına olduğu zamanlarda daha iyi hissediyorsa, bu bir sosyal fobi belirtisi olabilir. Bir topluluğa karşı konuşmada, umumi tuvaletleri kullanmada ya da toplum içinde yemek yeme / yazma gibi konularda başkalarının dikkatli bakışlarına ve potansiyel olumsuz değerlendirmelerine maruz kalmaktan çekinme sosyal fobinin belirtileri olarak sayılabilir.