Özşefkat

Özşefkat Nedir?

Özşefkati tanımlamak için öncelikle şefkat kelimesini incelemeliyiz. Şefkat iki önemli parçadan oluşmaktadır. Biri, kişilerin acılarına kayıtsız kalmayıp onlarla bağlarımızı koparmamak. Bu acılarını dindirmeye istekli olmaktır (Wispe, 1991). Diğer parçası ise bunu yargılayıcı olmadan yapmaktır. Başka bir değişle, hatayı ‘’insanlık hali’’ olarak görüp anlayış göstermektir (Neff, 2003).

Buradan yola çıkarak özşefkat, bu kayıtsız kalmama ve yargılamama halini kendimize sunmamızdır. Kendi acılarımıza açık olup, kendimizi anlayıp, hata yaptığımızda yargılamadan destek olma istediğidir (Neff, 2003).

Böyle bakınca oldukça basit görünse de kendimize bu şefkati sunmak sandığımızdan zor olabilmektedir.

Kendimize Neler Söylüyoruz?

Sonuç olarak, ‘’özşefkat kişinin kendisiyle iyi bir dost olma becerisidir’’ (Selvili, 2018) denebilmektedir. Daha da netleştirmek için bir örnek verebiliriz.

Aklınıza yakın bir arkadaşınızın size bir sorununu veya hatasını anlattığında nasıl davrandığınızı getirin. Bu arkadaşınıza neler söylersiniz? Onu suçlamaya devam eder misiniz? Yoksa teselli etmeye mi çalışırsınız? Ses tonunuz nasıl olur? (Selvili, 2018)

Peki kendiniz bir hata yaptığınızı düşündüğünüzde veya acı çekerken kendinize neler söylüyorsunuz? İç sesiniz hangi tonda oluyor?

Böyle zamanlarda ‘’Şu an kendime nasıl destek olabilirim?’’ sorusunu akla getirmek sizi özşefkate yönlendirebilir (Selvili, 2018).

Özşefkatin Üç Bileşeni

Özşefkatli bilinçli farkındalığın kurucularından Kristin Neff 3 bileşen ileri sürmüştür (2003).

Bunlar:

1-) Öz nezaket

Çevremizdekilere zor anlarında özellikle nezaket gösterirken kendimize aksine yargılayıcı olabilmekteyiz. Bu anlayış ve sevgiyi kendimize de gösterebilmek özşefkatin temelini oluşturmaktadır (Selvili, 2018).

2-) Ortak insanlık hissi

Başımıza gelen olumsuz olaylar hayatta bunları sadece biz yaşıyormuşuz hissini uyandırabilir. Bu da kişiyi yalnızlaştırır. Ancak, acı çekmek insanlığın ortak bir deneyimidir (Selvili, 2018). Bunun farkına varmak bizi çevremizdekilerle yakınlaştırır ve acılarımızı kucaklamayı kolaylaştırabilir.

3-) Bilinçli farkındalık

Acılarımıza şefkat gösterebilmek önce onlara açık olup tanımayı gerektirir (Selvili, 2018). Bunu da acılarımızı göz ardı etmeden veya onlarla kendimizi bir tutmadan, sadece farkında olarak yapabiliriz.

Bu üç bileşen birbirlerinden çok ayrı deneyimlense de birbirlerini önemi ölçüde etkilemektedir.

Özşefkat Ne Değildir? (Neff, 2015)

• Kendine acımak
• Zayıflık
• Umursamazlık
• Narsistik
• Bencillik

değildir.

Aynı zamanda, bazılarımız özşefkati bir pasiflik hali olarak görebilmektedir. Ancak, hislerimiz içten olduğunda özşefkat pasif kalmak değildir. Aksine, kendine şefkat gösterebilmek, acılarına açık olmak cesur bir davranış demektir. Şefkatle sunulan bu farkındalık, güvenli bir alanda duygu ve düşüncelerimizi açıkça görmeyi sağlar. Buna karşın, özşefkatten uzaklaşmak, acılarımızı görmezden gelmeye ve daha pasif bir hale itebilmektedir (Neff, 2003).

Özşefkat ve Özgüven

Özşefkat, özgüvenle ilişkilendirilen birçok psikolojik yararı barındırarak tehlikelerinden uzak duran bir özelliktir.

Özgüven gibi kişinin kendine karşı pozitif bir bakışı olması sağlamaktadır. Ancak, kişinin kendini başkalarıyla kıyaslaması ve yargılamasından kaçınmaktadır. Özgüvenin dayandığı karşılaştırmalar ve değerlendirmeler özşefkatte bulunmamaktadır. Özşefkat sadece ortak insanlığa odaklanarak kişilerin kendileriyle ilgili pozitif veya negatif tüm yargılamalarından kaçınmaktadır.

Kendine şefkat göstermenin amacı ‘’daha iyi’’ olmak değildir. Yenilgilere ve eksikliklere karşı açık olmayı cesaretlendirmektir.

Özşefkat ve Psikolojimizin İlişkisi

Özşefkat ruh sağlımız açısından oldukça yararlıdır (Neff, 2003). Bunu sağlayan en önemli etken ise kendine şefkat duyan kişinin yanlış yaptığında veya acı çekerken;

• kendini acımasızca eleştirmemesi (Blatt ve ark., 1982)
• yalnızlık hissine kapılmaması (Wood, Salzberg, Neale, & Stone, 1990)
• kendini sadece düşünceleri ve duyguları ile tanımlamaması (Nolen-Hoeksema, 1991)

olarak sayılabilmektedir.

Kendimize karşı bu destekleyici tavır birçok olumlu psikolojik sonuca yol açmaktadır (Neff, 2003).

Örneğin kendine şefkat gösteren kişilerde,

• depresyon
• anksiyete
• nevrotik mükemmeliyetçilik
• yaşamdan daha çok doyum alma

daha az görülmektedir.

Özşefkat sadece acı çekerken kendimize destek sağlamakla kalmamaktadır. Aynı zamanda, mümkün olduğunda acıdan kendimizi korumaya da imkan tanımaktadır (Neff, 2003). Duygu ve düşüncelerimize duyarlı ve açık olduğumuzda olumsuzluğu en başında fark ederek koruyucu bir faktör olabilmektedir.

Kendimize sunulan bu şefkat aynı zamanda kişinin kendisiyle ilgili ‘’gerçekçi bir özgüven’’ sağlamaktadır. (Neff, 2003). Gerçekçi özgüven dış dünyanın standartlarına dayanmamaktadır. Aksine, kişilerin özgün yeteneklerinden kaynaklanan kendilik değeridir. (Deci & Ryan, 1995).

Bu da kişilere dışardan dayatılan değil içten gelen bir motivasyon kaynağı sağlar.