Trikotillomani, genelde kendini saç, kaş, kirpik veya sakal yolma davranışı ile gösteren; kişinin kendine zarar vermesine sebep olan ve kişinin yaşamını güçleştiren bir bozukluktur. DSM IV’te dürtü kontrol bozuklukları tanı kategorisi altında sınıflandırılmakla beraber DSM V’te OKB ve İlişkili Bozukluklar kategorisinde sınıflandırılmıştır. Trikotillomani kelimesi, Yunanca saç (trich), yolma (tillo) ve hastalık derecesinde dürtü (mania) kelimelerinin birleşiminden oluşur. İlk olarak MÖ 4. yüzyılda ‘Nikomakhos’a Etik’ eserinde Aristo, saç koparma durumundan bahsetmiştir. Modern literatürde ilk kez 1885 görülen bir vaka sonrası işlenen hastane raporunda görülmüştür. Rapora saç koparma olarak geçmiştir, trikotillomani terimi henüz kullanılmamıştır. Trikotillomani terimi ise 1889 yılında literatüre François HenriHallopeau tarafından kazandırılmıştır. 1987 yılında ise DSM’nin üçüncü versiyonunun revize edilmiş halinde trikotillomaniye yer verilmiştir. Yetişkinlerde trikotillomani görülen bireylerde başka psikolojik rahatsızlıkların görülme oranının yüksek olduğunu gösteren araştırmalar mevcuttur.
DSM 5’e göre tanı ölçütleri şunlardır;
- Göze çarpar derecede, saç kaybıyla sonuçlanacak derecede kişinin kendi saçını tekrar tekrar yolması.
- Saç yolma öncesinde ya da bu davranışa karşı koyma girişiminde bulunduğu sırada giderek artan bir gerginlik duyumunun olması.
- Saç yolarken haz alma, doyum bulma ya da rahatlama sağlama.
- Bu bozukluk, başka bir mental bozuklukla daha iyi açıklanamaz ve genel tıbbi bir duruma bağlı değildir. (örneğin, dermatolojik bir durum)
- Bu bozukluk klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, mesleki alanlarda ya da önemli bir işlevsellik alanlarında bozulmaya neden olur.
Saç çekme bozukluğu veya kompülsif saç çekme olarak da bilinen trikotillomani, bir kişinin kendi saçlarını yolmasıyla sonuçlanan uzun süreli bir dürtü ile kendini gösteren zihinsel bir bozukluktur. Bu durumda koparılan bölgede saç eksikliği dışarıdan fark edilebilecek derecede gerçekleşir. Saç koparırken kısa süreli bir olumlu his oluşabilir. Saç çekmeyi durdurma çabaları genellikle başarısız olur. Yolma davranışı her yerde görülebilir; ancak, baş ve göz çevresi en yaygın olanıdır. Yolma davranışı kişinin hayatında büyük sıkıntıya yol açabilir (DSM 5).
Yolma davranışı gösteren bireylerin ailelerinde de bu davranış görülebilir. Obsesif kompülsif bozukluğu olanlarda daha sık görülür. Yolma davranışı anksiyete ile tetiklenebilir. İnsanlar genellikle yolma davranışını kabul ederler ancak bireyin bu davranışın farkında olmadığı hatta saç dökülmesi sorunu yaşadığını iddia ettiği vakalar kayda alınmıştır. Muayene esnasında saç kırıkları görülebilir (DSM 5).
Kişinin görüntüsünde kusur olarak algıladığı durumları takıntı haline getirdiği beden dismorfik bozukluğunda da yolma davranışı görülebilir. Bu durumdaki yolma davranışı dürtüsel bir bozukluk değil bedenlerinde sorun olarak algıladıkları görüntüyü değiştirme çabası olarak ortaya çıkmaktadır.